Prehrambena Industrija - Srbija

Srbija zaštitila ajvar i pršutu, ali i kavijar

Kad kažete Brazil, mislite na prvoklasnu kafu, kad pomenete Francusku, setićete se konjaka ili sira, za Kubu se vezuju cigarete, a kad kažem Srbija, mislim na futoški kupus, šljivovicu, fruškogorski bermet, kajmak ili malinu.

I dok se stalno govori o tome kako bismo tu svoju prednost mogli da iskoristimo u Evropskoj uniji, previđamo da pre ulaska na ovo zahtevno tržište, mnogo toga moramo da uredimo na domaćem.

Ovako priču o prepoznatljivim srpskim proizvodima i njihovoj zaštiti počinje Zoran Dragojević, rukovodilac grupe za dizajn i oznake geografskog porekla Zavoda za intelektualnu svojinu Srbije.

Oznaku geografskog porekla do sada su u ovoj ustanovi dobila 64 proizvoda, od čega je 49 domaćih. Na ovom spisku se uglavnom nalaze one namirnice koje su sinonim srpske trpeze, ne uključujući vina i žestoka pića koja se registruju u Ministarstvu poljoprivrede, međutim, kako ocenjuje Dragojević, spisak bi trebalo da bude mnogo duži, a promocija strateških proizvoda mnogo intenzivnija i organizovanija.

Srbija je, inače, od 1. jula 1999. godine članica Lisabonskog aranžmana koji okuplja 28 članica (osam ih je već u Evropskoj uniji). Sve države članice su u obavezi da priznaju oznaku geografskog porekla ili da ulože prigovor na neki od proizvoda. U našem slučaju prigovorio je Iran, i to na jedno vino, iz verskih razloga.

Oznaka geografskog porekla koje dobije jedan proizvod inače ima veću tržišnu vrednost. Kupac ga prepoznaje kao proizvod posebnih svojstava i kvaliteta i spreman je da ga više plati. Međutim, samo ovlašćeni korisnici, odnosno vlasnici ovih oznaka, imaju pravo da se tako i deklarišu, a one koji zloupotrebljavaju njihovo ime i prodaju robu koja nije sa tog geografskog područja i kvaliteta mogu da tuže i zahtevaju nadoknadu štete.

– Malo je poznato da su proizvođači futoškog kupusa još u doba Austrougarske bili jedini koji su mogli da plate porez u naturi. Ovo je autohtoni proizvod i vrsta kupusa koja se u našoj zemlji proizvodi više od dva veka. Ariljska malina je, sa druge strane, vrhunski proizvod koji se posebno uzgaja od sorte koja dolazi iz Amerike. Način uzgajanja je neobičan, klimatski uslovi posebni, što joj daje specifičan ukus i miris. Uz ova dva proizvoda još jedan od strateških jeste homoljski med, prema mom mišljenju, fantastičan izvozni proizvod – kaže Dragojević i napominje da su proizvođači ove vrste meda najdalje otišli u zaštiti svog proizvoda koji je nadomak dobijanja žiga.

Zašto je onda pred potrošačima često izazov kako da prepoznaju šta je originalan proizvod, a šta plagijat? Došli smo u situaciju da u velikim gradovima ne smemo da kupimo domaću rakiju, da sumnjamo u kvalitet meda ili kajmaka, i da se imena najpoznatijih domaćih proizvoda koriste često kao mamac za kupce.

– Kupci nisu dovedeni u takvu situaciju bez razloga. Znam za primere sukoba na sajmovima pčelara, jer je bilo onih koji su svoj proizvod nudili kao homoljski iako je sa nekog drugog geografskog područja. Sa jednim kilogramom ariljske maline pomešane sa nekom drugog lošijeg kvaliteta dobiju „mešavinu“ koju nude kao ariljsku – objašnjava Dragojević i dodaje da bi bilo važno da država donese uredbu koja se odnosi na proizvodnju tradicionalnih proizvoda.

Budući da su Hrvati u toku pregovora za ulazak u EU imali probleme sa Italijanima oko korišćenja imena „prošek“ za vino, kao i da su vodili trgovinski „rat“ sa Slovencima oko toga ko ima pravo da kobasicu prodaje pod imenom „kranjska“, postavlja se pitanje da li će se i Srbija suočiti sa sličnim problemom.

– Verovatno za neke proizvode. Bilo je već problema oko šljivovice koju Češka proizvodi pod tim imenom, bez obzira što je kod njih šljiva svesta, a kod nas šljiva i što mi na primer imamo nekoliko toponima koji opravdavaju geografsko poreklo ovog proizvoda. Mnogo važnije od ove evropske priče koja nas čeka jeste kako da organizovanije pristupimo promociji nespornog kvaliteta koji možemo da ponudimo – kaže naš sagovornik.

Tako predlaže da proizvode koji količinama ne mogu da zadovolje veliko tržište EU promovišemo kroz turizam.

– Ako vi putniku u „Jatovom” avionu ili stranom gostu u restoranu u banji, na planini, ponudite za obrok srpski tanjir na kome su užička pršuta, pirotski kačkavalj, kraljevački kajmak ili leskovački ajvar, pa mu uz to date čašicu šljivovice ili bermeta, vi ste na najbolji način predstavili svoju zemlju. Ako tome dodate još državu koja će organizovano stati iza tih proizvođača, pomoći im da se u ovim teškim vremenima organizuju, onda ste na pravom putu za evropsko tržište – zaključuje Dragojević.